درباره بیماری فشار خون بالا و عوارض آن | مرگ بی‌صدا

معصومه متین نژاد | شهرآرانیوز؛ براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، از هر ۱۰ بزرگ‌سال در دنیا، سه نفر به فشارخون بالا مبتلاهستند، یعنی جمعیتی نزدیک به ۲ میلیارد نفر. این در حالی است که نیمی از این افراد از مشکل خود اطلاعی ندارند. برخی‌ها هم که مطلع هستند، هیچ اقدام درمانی‌ای دریافت نمی‌کنند. به عبارتی، فرق چندانی با دسته اول ندارند، غافل از اینکه فشارخون بالا علت اصلی بسیاری از بیماری‌های مهم و کشنده مانند سکته‌های قلبی و مغزی است.

این موضوع به اندازه‌ای اهمیت دارد که سازمان جهانی بهداشت فشارخون بالا را قاتل خاموش یا بی‌صدا نامیده‌است و با نام‌گذاری روزی با نام «فشارخون بالا»، چندین سال است همه توجه خود را روی آگاهی‌بخشی به مردم برای اطلاع‌یابی، پیش‌گیری و کنترل این بیماری متمرکز کرده‌است. اطلاعات این اینفوگرافی به کمک دکتر هما کاوه، کارشناس مسئول فشارخون معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد تهیه و تنظیم شده است.

۲.۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰ نفر
حدود دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون نفر در دنیا از بیماری پرفشاری خون رنج می‌برند.

۴ برابر
خطر سکته مغزی در افراد مبتلا به فشار خون بالا چهار برابر افراد دارای فشارخون طبیعی است.

۲ برابر
خطر سکته قلبی در افراد مبتلا به فشارخون بالا دوبرابر افراد دارای فشارخون طبیعی است.

سال ۲۰۲۰
از هر هشت مرگ در دنیا یک مرگ به‌علت فشارخون بالاست.
براساس آمار‌های سازمان جهانی بهداشت، فشارخون بالا علت ۴/۹ میلیون مرگ و ۱۶۲ میلیون سال ازدست‌رفته در سال ۲۰۲۰ در دنیا بوده است.
دو نفر از هر پنج نفر در منطقه مدیترانه شرقی مبتلا به فشارخون بالا هستند.

۳
فشارخون بالا سومین عامل کشنده در دنیاست.

شعار روزجهانی فشارخون در سال ۲۰۲۲
فشارخونتان را به درستی اندازه‌گیری و کنترل کنید تا عمر طولانی‌تری داشته‌باشید.

ورزش و فعالیت بدنی
افراد مبتلا به فشارخون بالا باید برنامه ورزشی منظمی داشته‌باشند. برای این منظور، لازم است پنج روز در هفته و دست‌کم ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط یا ۷۵ دقیقه فعالیت بدنی شدید داشت مانند پیاده‌روی، دویدن آهسته، دوچرخه‌سواری و شنا.

مصرف قرص‌های ضدبارداری
بانوانی که از قرص ضدبارداری خوراکی استفاده می‌کنند، احتمال بیشتری دارد که به فشارخون بالا مبتلا شوند.

جنسیت و سن
خطر ابتلا به فشار خون بالا تا چهل‌وپنج‌سالگی در مردان شایع‌تر است. در چهل‌وپنج‌سالگی تا پنجاه‌وچهارسالگی احتمال ابتلا در دو جنس برابر و از این سن به بعد، در زنان بیشتر می‌شود.

رابطه رژیم غذایی و تحرک با فشارخون بالا

• افزایش مصرف نمک علت حدود ۳۰ درصد فشارخون‌های بالاست.
• رژیم غذایی با پتاسیم کم علت ۲۰ درصد فشارخون‌های بالاست.
• کم‌تحرکی علت ۲۰ درصد فشارخون‌های بالاست.
• چاقی علت ۳۰ درصد فشارخون‌های بالاست.
• رژیم‌غذایی ناسالم علت نیمی از فشارخون‌های بالاست

اندازه‌گیری فشارخون
فشارخون را می‌توان به‌سادگی درمنزل یا در مراکز بهداشتی‌درمانی با استفاده از یک دستگاه فشارسنج اندازه‌گیری و به‌موقع شناسایی کرد. باوجود این، با یک‌بار اندازه‌گیری نمی‌توان فشارخون بالا را تشخیص داد.

یک بار در سال
افرادی که فشارخون طبیعی دارند، دست‌کم سالی یک بار باید فشارخون خود را کنترل کنند.

حد مجاز فشارخون در افراد مختلف

• سالم بزرگ‌سال ۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه
• مبتلایان به فشارخون بالای بدون عوارض و بیماران دیابتی و کلیوی کمتر از ۹۰/۱۴۰ میلی‌متر جیوه
• سالمندان دارای ۶۰ سال و بیشتر کمتر از ۹۰/۱۵۰ میلی‌متر جیوه

عوارض مهم فشارخون بالا یا پرفشاری خون

• سکته قلبی و مغزی
• بیماری‌های کلیوی
• اختلالات چشمی
• کما یا حتی مرگ

انواع فشارخون بالا

فشارخون اولیه یا اساسی

ژنتیک، رژیم غذایی، سن و سبک زندگی (مصرف دخانیات و الکل، استرس، اضافه وزن و کم‌تحرکی، مصرف زیاد نمک و...)

فشارخون ثانویه

بیماری یا شرایط خاص (آسیب‌های کلیوی، فعالیت بیش‌ازاندازه غدد فوق کلیوی، دیابت، اختلال غدد تیروئید، وقفه تنفسی در خواب، مصرف الکل و غذا‌های ناسالم و...)

نشانه‌های ابتلا به فشارخون بالا

• عرق کردن و اضطراب
• مشکلات خواب و خواب‌آلودگی
• سرگیجه، گیجی و سردرد
• خون‌ریزی از بینی
• تپش قلب و ضربان قلب نامنظم
• تاری دید
• خستگی
• احساس زنگ زدن در گوش
• تنفس مشکل
• کما
• ادرار کردن بیش از یک‌بار در طول شب

علت نوسانات روزانه فشارخون

• خواب (کاهش)
• فعالیت فکری همراه با اضطراب و فعالیت جسمی (نوسان)
• مصرف دخانیات (افزایش)
• کم‌خوابی (افزایش)

اندازه‌گیری درست فشارخون

برای اندازه‌گیری درست فشارخون در خانه باید به این نکته‌ها توجه کرد:

نیم‌ساعت قبل از اندازه‌گیری فشارخون نباید سیگار کشید و چای یا قهوه نوشید. هم‌چنین نباید فعالیت بدنی شدید داشت.

بهتر است اندازه‌گیری فشارخون از دست راست، در وضعیت نشسته و روی صندلی با تکیه‌گاه مناسب صورت بگیرد.

زیردستی‌ای که قرار است فشارخون روی آن اندازه‌گیری شود، بهتر است دارای تکیه‌گاه باشد و افقی و هم‌سطح با قلب قرار بگیرد.

در زمان اندازه‌گیری فشار، زانو‌ها نباید در حالت آویزان باشند.

پهنای بازوبند (کیسه هوای داخل بازوبند) دستگاه فشارخون باید دوسوم طول بازو از سرشانه تا آرنج، یعنی ۸۰ درصد طول بازو، باشد و طول کیسه هوای داخل بازوبند ۴۰ درصد دور بازو را بپوشاند.

کنترل فشارخون بالا

با اصلاح سبک زندگی، می‌توان به‌راحتی از ابتلا به فشارخون بالا پیش‌گیری و در صورت ابتلا نیز آن را کنترل کرد. برای این منظور، لازم است این موارد را جدی گرفت:

• مراجعه منظم به پزشک
• مصرف مرتب دارو
• فعالیت بدنی منظم
• پرهیز از مصرف سیگار و الکل
• کنترل وزن
• پرهیز از استرس
• داشتن خواب کافی
• دوری از هوای آلوده
• رعایت رژیم غذایی مناسب
• کاهش مصرف چربی و غذا‌های غلیظ و چسبنده مانند آش رشته، شله، هلیم، کله‌پاچه، ماکارونی، سالاد اولویه، غذا‌های دارای مواد نگهدارنده و سدیم و افزایش مصرف پتاسیم و میوه و سبزیجات بیشتر.

رعایت اصول درست غذاخوردن:

پرهیز از درهم‌خوری و پرخوری و سریع غذاخوردن، پرهیز از مصرف مایعات هنگام غذاخوردن و نیم‌ساعت قبل و دو ساعت پس از آن و پرهیز از خوابیدن بلافاصله بعد از غذاخوردن.

۲۶۰.۰۰۰ نفر
۲۵۹.۲۷۶ نفر مبتلا به فشارخون بالا هستند و از مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌ها و خانه‌های بهداشت استان (مناطق زیرپوشش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد) مراقبت‌های درمانی دریافت می‌کنند که از این تعداد ۱۳۵.۷۵۲ نفر ساکن مشهد هستند.

نتایج آخرین پیمایش کشوری عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در سال ۱۳۹۹

• حدود ۳۲ درصد افراد بالای ۳۰ سال مبتلا به فشارخون بالا هستند، یعنی یک نفر از هر ۳ نفر.
• ۶۳ درصد افراد بالای ۳۰ سال اضافه وزن و چاقی دارند.
• فقط ۱۰ درصد افراد جامعه ۲ بار درهفته میوه مصرف می‌کنند.
• فقط ۸ درصد افراد جامعه ۳ بار درهفته سبزیجات مصرف می‌کنند.
• ایرانی‌ها متوسط روزانه حدود ۱۰ گرم نمک مصرف می‌کنند که ۳ برابر متوسط مصرف جهانی است.